Η γυναίκα στο παραμύθι - ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Λεπτομέρειες: Δημοσιεύτηκε στις Τετάρτη, 18 Απριλίου 2012 00:28; Γράφτηκε από τον/την Super User; Εμφανίσεις: 4891

Σελίδα 6 από 12

ΣΧΟΛΕΙΟ: 7ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΜΠΕΡΙΑΔΟΥ

ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ

Γυναίκα, αν θες αντρίκεια να δουλέψεις για τον ξεσκλαβωμό σου,

δε φτάνει να κάψεις, να σκορπίσεις, να ξοδέψεις

το χρυσάφι, τη σμύρνα, το λιβάνι στο νέο βωμό.

Μέσα σου πρώτα κάψε το τριπλό ξόανο που τους δούλους κάνει:

Συνήθεια, Κέρδος, Πρόληψη.

Και κάψε και του παλιού καιρού τα παραμύθια,

κι ας είναι όμορφα,

μια και για πάντα κάψε.

Κ. Παλαμάς

Το παραμύθι αποτελεί είδος λαϊκής λογοτεχνίας με έντονη την παρουσία του μαγικού και του υπερφυσικού, του απίθανου και του απίστευτου.

Παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας και του χαρακτήρα του παιδιού και συντελεί και στην ομαλή ένταξή του στην κοινωνία.

Αποτελεί σύλληψη και σύνθεση ενηλίκων που στόχο έχουν όχι μόνο να ψυχαγωγήσουν, αλλά να μεταφέρουν μηνύματα και να διδάξουν με ελκυστικό τρόπο. Τα μηνύματα αυτά, φανερά ή σε λανθάνουσα κατάσταση, επηρεάζουν και διαμορφώνουν την προσωπικότητα του παιδιού. Το παραμύθι μπορεί να θεωρηθεί κοινωνικός καθρέφτης ο οποίος αναπαράγει στερεότυπα και ανδροκρατικά πρότυπα που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά.

Τα τελευταία χρόνια τα πράγματα στην ανατροφή των παιδιών έχουν αλλάξει. Η παραδοσιακή μορφή της οικογένειας με τη γιαγιά να λέει παραμύθια έχει προ πολλού χαθεί. Οι παιδικοί σταθμοί αντικατέστησαν τη γιαγιά ενώ η τηλεόραση και το video αντικατέστησαν τα παραμύθια.

Επί πλέον υπάρχουν σύγχρονοι συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας, γυναίκες και άνδρες, που διδάσκουν και περνούν μηνύματα για την ισότητα, τη δικαιοσύνη, τη δημοκρατία. Όμως παρόλ’ αυτά τα παραμύθια με τα οποία μεγάλωσαν και οι προηγούμενες γενιές, παίζουν ακόμη πολύ σημαντικό ρόλο.

Τα ελληνικά λαϊκά παραμύθια και διηγήσεις που μεταδίδονταν προφορικά από γενιά σε γενιά μας ήταν τελείως άγνωστα. Ψάξαμε να βρούμε τέτοια παραμύθια στα σχολικά εγχειρίδια και σε συλλογές λαϊκών παραδόσεων και διηγήσεων. Από τη μικρή έρευνα που κάναμε διαπιστώσαμε ότι τα παραμύθια αυτά μας δίνουν την εικόνα της κοινωνίας στην οποία δημιουργήθηκαν.

Έτσι μπορούμε να αντλήσουμε κάποια στοιχεία για τη θέση της γυναίκας σ’ αυτή την κοινωνία, πολλά από τα οποία ισχύουν, δυστυχώς, ακόμη και σήμερα.

Σύμφωνα μ ’αυτά τα παραμύθια, η γυναίκα «κοιτάει το σπιτικό της, το νοικοκυριό της, τα παιδάκια της, τα γονικά τ’ αντρός της»[1].

[1]Σούσα, στο Δείπνο με μάγισσες και κολατσιό με δράκους, – Η κακιά πεθερά στα Παραμύθια του λαού μας

Σε πολλά ελληνικά παραμύθια η γυναίκα έχει τη μορφή της φτωχής μάνας, συνήθως χήρας, που προσπαθεί ξενοδουλεύοντας να μεγαλώσει τα παιδιά της. Οι μόνες δουλειές που μπορεί να κάνει, είναι να πλένει και να ζυμώνει σε ξένα σπίτια, στην κυριολεξία για ένα κομμάτι ψωμί[2] . Και επειδή είναι τίμια και καλή, όπως πρέπει να είναι κάθε γυναίκα, ανταμείβεται από τη θεία δίκη και αποκτά πλούτη και ευτυχία [3].

Προσφιλείς μορφές των ελληνικών παραμυθιών οι βασιλοπούλες που συνήθως είναι κλειδωμένες σε κάποιο πύργο, για να διασφαλισθεί η τιμή τους, μέχρι να βρεθεί άξιο παλικάρι να τις παντρευτεί[4].

[1] Οι δώδεκα μήνες,- Το φτωχοκόριτσο, εγκ. Επιστήμη και Ζωή, λ. Λαογραφία, Ο γιος της φουρνάρισσας, Τα παραμύθια του λαού μας

[1] Ψωμί από κεραμίδι, Το Τεσσεροφύλλι

[1] Η Χιόνα (Ικαρία), Η Ρήγαινα (Κύπρο), στο «Δείπνο με μάγισσες και κολατσιό με δράκους».

Αξιοσημείωτο είναι ότι λίγα μόνο παιδιά του προγράμματος γνώριζαν κάποια βιβλία της σύγχρονης παιδικής λογοτεχνίας, όλα όμως μπορούσαν να διηγηθούν με ευκολία τα γνωστά παραμύθια , όπως η Σταχτοπούτα, η Χιονάτη, η Κοκκινοσκουφίτσα κλπ τα οποία με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι έλκουν την καταγωγή τους ακόμη και από τον 18^ο αιώνα.

Από τη μικρή μελέτη αυτών των παραμυθιών διαπιστώσαμε ότι υπάρχει ασυμμετρία στην παρουσία και τον ρόλο των ανδρών και των γυναικών. Η υπεροχή των ανδρών είναι σκανδαλώδης. Ο άνδρας στα παραμύθια ανταποκρίνεται στα στερεότυπα και τα κοινωνικά πρότυπα.

Είναι γενναίος, δυνατός, δημιουργικός. Έχει ή προσπαθεί ν’ αποκτήσει πλούτο, κύρος, κοινωνική θέση. Αφιερώνει όλο το χρόνο στη δουλειά του (ξυλοκόπος, κυνηγός, βασιλιάς) και καθόλου χρόνο στην οικογένειά του και στο σπίτι. Αν η γυναίκα του πεθάνει θα παντρευτεί άλλη για να ασχοληθεί με το σπίτι και τα παιδιά.

Η γυναίκα στο παραμύθι είναι μια ασήμαντη συμβατική φιγούρα. Στα περισσότερα παραμύθια οι γυναίκες δεν παίζουν κανένα σημαντικό ρόλο, δεν κατέχουν καμία ουσιαστική θέση ή απασχόληση. Ζουν και κινούνται στη σκιά του άνδρα. Είναι «μητέρες, κόρες, σύζυγοι».

Σε πολλά μάλιστα παραμύθια ή αγνοούνται παντελώς ή δεν εμφανίζονται καθόλου (π.χ Τα τρία γουρουνάκια). Σε άλλα πάλι παίζουν βοηθητικό, διακοσμητικό ρόλο και πολλές φορές μάλιστα δίνονται ως έπαθλο σε κάποιο γενναίο άνδρα (π.χ. Παπουτσωμένος Γάτος) γεγονός που το συναντήσαμε και σε πολλά ελληνικά παραμύθια[5].

Η μορφή της γυναίκας συνδέεται ή με την ιδέα της γαλήνης, της σταθερότητας, της υπομονής, της καλοσύνης, της ευγένειας ή αντίθετα είναι ταυτόσημη με την κακία, το δόλο, την πονηριά, την τεμπελιά, ελαττώματα που οπωσδήποτε στο τέλος του παραμυθιού τιμωρούνται.

Σε όσα παραμύθια ηρωίδες είναι γυναίκες, ο ρόλος τους είναι αυτός που «πρέπει» σύμφωνα με τα στερεότυπα της κοινωνίας. Η «καλή» γυναίκα είναι αφοσιωμένη σύζυγος και καλή μητέρα που ασχολείται με το σπίτι και τα παιδιά χωρίς ερωτήσεις και άλλα ενδιαφέροντα και χωρίς καμία εκτός σπιτιού δραστηριότητα.

Στις περιπτώσεις που λόγω κοινωνικής θέσης, δεν ασχολείται με το νοικοκυριό, η «καλή» γυναίκα ασχολείται με το κέντημα ενώ η «κακιά» με τη εμφάνισή της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα «καλής» κοπέλας η Αφροδίτη η οποία «ούλη τη μέρα μες στο σπίτι με τις παρακόρες και τις σκλάβες της, ύφαινε, έγνεθε, κεντούσε και πουθενά δεν πήγαινε»[6]

[1] Ο βασιλιάς νουνός(Χίος), Ζωή Βαλάση, στο Δείπνο με μάγισσες και κολατσιό με δράκους

Ο περίεργος νάνος, Το γαλάζιο φως, Η πριγκίπισσα κι ο ράφτης

Πουθενά δε βλέπουμε μια αυθεντική καθημερινή γυναίκα με συνηθισμένα προβλήματα, προβληματισμούς και ενδιαφέροντα. Πουθενά δεν φαίνονται τα προσωπικά προβλήματα των γυναικών και η σχέση τους με τον κοινωνικό τους περίγυρο. Πουθενά δεν φαίνεται οι γυναίκες να έχουν όνειρα και επιθυμίες εκτός από το να είναι «κυρίες» του σπιτιού. Καμία αντίδραση καμία επιθυμία για μια διαφορετική ζωή. Μοναδικό όνειρο των κοριτσιών ο γάμος με το πριγκιπόπουλο. Και για να κατακτήσουν αυτό το όνειρο πρέπει να είναι καλές, υπάκουες, εργατικές όπως η Χιονάτη κι η Σταχτοπούτα. Ο γάμος και η οικογένεια είναι οι σπουδαιότερες αξίες για τις γυναίκες των παραμυθιών. Σε κανένα όμως παραμύθι δε φαίνεται τι έγινε μετά την πραγμάτωση αυτού του στόχου. Θεωρείται αυτονόητο ότι «έζησαν καλά κι εμείς καλύτερα»

Σε πολλά παραμύθια τονίζεται η μητρότητα, κυρίως όταν πεθαίνει η μητέρα που οπωσδήποτε ήταν «καλή» και την ανατροφή τους αναλαμβάνει μια μητριά που σίγουρα είναι «κακιά»[7]. (Σταχτοπούτα, Χιονάτη, Χανς και Γκρέτελ)

[1] Η Αφροδίτη κι ο βασιλέας, Τα παραμύθια του λαού μας

[1]Αυτό το γεγονός το συναντάμε και στα ελληνικά παραμύθια, π.χ. Η Πούλια κι ο Αυγερινός, στα Παραμύθια του λαού μας και στο Δείπνο με μάγισσες και κολατσιό με δράκους, Η Μαρδίτσα και Οι εννιά αγριόκυκνοι και η ωραία Ελένη στα Παραμύθια του λαού μας.

Πουθενά δε διαφαίνεται η εκδοχή να μείνουν τα παιδιά με τον πατέρα. Θεωρείται αυτονόητο ότι εφόσον πεθάνει η μητέρα πρέπει οπωσδήποτε ο πατέρας να βρει μια γυναίκα να περιποιείται τον ίδιο και να μεγαλώσει τα παιδιά.

Από τα σύγχρονα παιδικά βιβλία ξεχωρίσαμε κάποια που ασχολούνται με τους ήρωες των γνωστών παραμυθιών ανατρέποντας τους ρόλους. Στο «Η δεσποινίς Τρέξε αν θέλεις να σωθείς» του Philippe Correntin, στη θέση της κοκκινοσκουφίτσας βλέπουμε ένα ζωηρό, ακούραστο, δυναμικό κοριτσάκι που βασανίζει ακόμη και το λύκο που είναι ένα ταλαίπωρο, φοβισμένο αγρίμι.

Στο «Γεύμα των Λύκων» του Geoffrey de Pennart, ο Μελέτης, το γουρουνάκι συλλαμβάνεται από το λύκο ενώ μαζεύει μανιτάρια στο δάσος. Για να μη τον φάει ο λύκος κάνει όλες τις δουλειές του σπιτιού και μαγειρεύει υπέροχα φαγητά.

Στο βιβλίο «Ο Λύκος ξαναγύρισε», του Geoffrey de Pennart, βλέπουμε όλους τους ήρωες που υπήρξαν θύματα του λύκου να μαζεύονται σ’ ένα σπίτι για να προστατευτούν επειδή ο Λύκος ξαναγύρισε. Περιμένοντας ετοιμάζουν όλοι μαζί ένα δείπνο.

Ευτυχώς η νεότερη παιδική λογοτεχνία ασχολείται με θέματα σύγχρονα και προάγει σύγχρονα προβλήματα μεταξύ των οποίων και η ισότητα.

Ελπίζουμε ότι το ίδιο συμβαίνει και στα παιδικά προγράμματα της τηλεόρασης η οποία σχεδόν μονοπωλεί την ψυχαγωγία των παιδιών και καταλαμβάνει τον περισσότερο ελεύθερο χρόνο τους. Πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους τους υπεύθυνους (πολιτεία, φορείς της εκπαίδευσης, συγγραφείς παιδικών βιβλίων και σχολικών εγχειριδίων) ότι η διαιώνιση των στερεότυπων ρόλων και εικόνων των δύο φύλων έχει αρνητικές επιπτώσεις στο σύνολο της κοινωνίας.